ISTRAŽIVANJE POLOŽAJA ŽENE U KRALJEVINI I SOCIJALISTIČKOJ JUGOSLAVIJI: Istoriografska studija Ivane Dobrivojević Tomić „Između nebrige i neznanja"

Provokativna i inovativna istoriografska studija Između nebrige i neznanja. Žene, seksualnost i planiranje porodice u Jugoslaviji (1918–1991) preispituje položaj žene i razvoj ženskih prava u Kraljevini Jugoslaviji i u socijalističkoj Jugoslaviji. Posebnu pažnju autorka posvećuje nedovoljno istraženom pitanju razumevanja seksualnosti, kao i pitanju planiranja porodice u prvoj i drugoj Jugoslaviji.

Neka od pitanja koja se obrađuju u ovoj zanimljivoj i važnoj knjizi jesu: Kada seksualnost postaje javno pitanje u Jugoslaviji? Kako se na abortus gledalo u Kraljevini Jugoslaviji i u socijalističkoj Jugoslaviji? Kako se menjao odnos prema seksualnom vaspitanju tokom istorije Jugoslavije? Kako je kontracepcija postala važno društveno i političko pitanje u obema Jugoslavijama?

Razmatrajući ova pitanja, autorka oblikuje dragocenu knjigu o istoriji privatnog života u Jugoslaviji od njenog nastanka do njene propasti, o promenama u strukturi i unutrašnjoj dinamici prosečne jugoslovenske porodice, kao i o društvenim promenama koje su time izazvane. Kao prva celovita studija ove vrste kod nas, knjiga je plod dugogodišnjih obimnih istraživanja građe i izvora.

– Rad na ovoj knjizi otpočeo je slučajno, kada sam, istražujući drugu temu, u Arhivu Jugoslavije u fondu Socijalističkog saveza radnog naroda potpuno neočekivano naišla na građu Saveznog saveta za planiranje porodice koju, sudeći prema načinu na koji su fascikle bile uvezane kanapom, niko ranije nije gledao. Do tada, ova velika i važna tema uopšte nije bila u vidokrugu mojih istraživačkih interesovanja. Jednom kad sam počela (neplanirano) da čitam dokumenta, dileme nije bilo. Tema je sama „našla“ svog istraživača, a ja sam sve više počela da se zanimam za politiku socijalističke Jugoslavije u oblasti planiranja porodice budući da se ona, po mnogo čemu, razlikovala od one viđene u Zapadnoj i u Istočnoj Evropi. Iako sam prvobitno planirala da se fokusiram isključivo na period socijalističke Jugoslavije, veoma brzo se ispostavilo da nehajni odnos prema reproduktivnom zdravlju i abortus kao osnovni „metod“ planiranja porodice imaju mučnu predistoriju u međuratnom periodu. Kako se radilo o kontinuitetu na mnogim poljima koji nije trebalo zaobići, odlučila sam da problem planiranja porodice istražim u jednom širem periodu, odnosno da obuhvatim vreme postojanja obe Jugoslavije (1918–1991). Mada su političke, ekonomske i socijalne prilike međuratnog doba u jugoslovenskoj i postjugoslovenskoj istoriografiji uglavnom temeljno istražene i obrađene, ispod radara istoričara ostalo je pitanje demografske tranzicije koja je u pojedinim krajevima zemlje započela tokom 20-ih godina prošlog veka. O pokušajima kontrole rađanja pisano je samo uzgred, obično da bi se bolje osvetlili patrijarhalni porodični odnosi, ili pak ukazalo na stidljivo oslobađanje seksualnosti i nešto češće upražnjavanje predbračnog seksa, pre svega, u gradovima – kaže autorka o nastanku knjige Između nebrige i neznanja. Žene, seksualnost i planiranje porodice u Jugoslaviji (1918–1991).

Ivana Dobrivojević Tomić je viši naučni saradnik Institutu za savremenu istoriju u Beogradu. Bavi se istraživanjem državne represije u Kraljevini Jugoslaviji, industrijalizacijom socijalističke Jugoslavije, životnim standardom običnih ljudi, migracijama selo-grad, životom omladine u socijalističkoj Jugoslaviji i planiranjem porodice. Autorka je tri monografije.