PRIRODNA RETKOST: „Kalemegdanski rt”, svojevrstan vremeplov sa jedinstvenim pogledom
Spomenik prirode „Kalemegdanski rt“ se nalazi južno od ušća Save u Dunav, između Gornjeg i Donjeg grada Beogradske tvrđave.
Jedinstvena prirodna retkost geološkog karaktera na tlu Srbije, profil morskog spruda iz najstarijeg stadijuma u istoriji nekadašnjeg Panonskog mora, od 2021. godine je Spomenik prirode „Kalemegdanski rt”.
Ovo zaštićeno prirodno dobro nudi nam direktan pogled u daleku prošlost Beograda.
Na prostoru koji obuhvata 14 hektara i 7 ari, ustanovljeni su režimi zaštite II i III stepena, a prema Pravilniku o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja, „Kalemegdanski rt” je proglašen za područje I kategorije, međunarodnog, nacionalnog, odnosno, izuzetnog značaja.
Dr Marina Ilić, iz Zavoda za zaštitu prirode Srbije, objašnjava da je ovo prirodno dobro od izuzetnog značaja ne samo za Republiku Srbiju, nego ima i veliki međunarodni značaj.
Ona naglašava da je samo prirodno dobro predstavljeno jednim geološkim profilom spurudnih krečnjaka neogene starosti, preciznije miocenske starosti, a da je sam spomenik prirode „Kalemegdanski rt" izuzetan objekat geonasleđa Beograda i značajan je pre svega za rekonstrukciju složene geološke i građe istorije Beograda.
Ovaj jedinstveni spomenik prirode, kao takav predstavlja neodvojivi deo identiteta našeg grada.
Ovo prirodno dobro prvi put, ali posredno zaštićeno je još 1946. godine u okviru zaštite Beogradske tvrđave kao kulturnog dobra.
Verovatno je belina krečnjačkog grebena zaslužna za ime koje nosi. Isticala se bedemom i kulama građenim od kamena istog geološkog sastava i boje, što je odredilo i naziv Beli grad – Beograd.
Drugi stepen zaštite obuhvata padinu između Donjeg i Gornjeg grada i objekte spomenika kulture, kao što su Vidin kapija, Istočna kapija, Jakšićeva kula, Mala barutana u Donjem gradu, ostaci severoistočnog bedema Donjeg grada, kao i deo u kome se danas nalazi Planetarijum astronomskog društva „Ruđer Bošković”.
Prvo rešenje o zaštiti datira iz 1968. godine. „Morski neogeni sprud-profil ispod spomenika Pobedniku na Kalemegdanu” i „Geološko-geografski slojevi na lokalitetu na Kalemegdanu, kod spomenika Pobednik” promenjeni su u „Kalemegdanski rt”.
Spomenik prirode „Kalemegdanski rt“ je poveren na upravljanje Javnom preduzeću „Beogradska tvrđava“.
Kompleks je svojevrsna oaza i vremeplov u centru grada, a pogled koji se pruža sa zidina prema rekama predstavlja neprocenjivo bogatstvo glavnog grada.